Iedereen die een beetje oplet kan zien dat de zon in de zomer veel hoger aan de hemel staat dan in de winter. Dat betekent dat de zon ’s winters gedurende de dag een ándere baan aan de hemel maakt dan in de zomer. Dát wilde ik wel eens zien en ik besloot een solargraph te maken, een ‘blikjescamera’ waarmee je tot maximaal een half jaar zonneschijn op één foto vangt.
Het mooie is dat het niet moeilijk is om een solargraph te maken. Iedereen kan het. Het enige wat je nodig hebt is een leeg blikje, tape, tiewraps en fotopapier. In deze blog laat ik je zien wat er na 2,5 maanden uit mijn eigen blikjescamera kwam en hoe je zelf een solargraph maakt.
Wat is een solargraph?
In feite is het een camera obscura: een manier om via een heel klein gaatje in een wand een projectie te maken van dat wat er zich voor de wand afspeelt. Een eenvoudige camera obscura maak je door een gaatje in je (niet doorlatende) gordijnen te maken. Als het binnen donker genoeg is en buiten licht zul je een gespiegelde projectie van de buitenwereld op je muur zien.
Je kunt zo’n projectie vastleggen met een lichtgevoelig materiaal, zoals fotografisch papier. Dit principe werkt ook over de loop van maanden, waarbij je langzame processen vastlegt zoals de veranderende banen van de zon door de seizoenen heen. Dat is wat je met een solargraph doet.
De zon vangen
De solargraph hing tussen 4 oktober en 21 december 2021 aan de gevel van mijn huis, gericht op het zuiden. Na 2,5 maanden zag ik dit:
Wat zie je op deze foto’s? Ik wist al dat de kleuren ‘negatief’ zouden zijn (lichte plekken worden donker) en mijn eerst reactie was: het heeft gewerkt! De zwarte lijnen zijn onmiskenbaar banen van de zon aan de hemel. Aan het begin van de dag staat de zon laag aan de hemel, klimt dan omhoog en zakt weer aan het einde van de dag. Grappig is dat je verschillende dagen ziet: op een zonnige dag trekt de zon een aaneengesloten lijn over het papier, dagen waarop de zon steeds wordt bedekt door wolken verschijnen als stippellijn. In feite heb ik hier dus het weerbericht van de afgelopen maanden in mijn handen!
Toen ik wat kritischer keek zag ik verbeterpunten. Ik dacht dat ik alleen het ‘opkomende’ gedeelte van de zon had gefotografeerd en dat er dus een stuk van de zonneboog ontbrak. Misschien had ik de camera niet goed op het zuiden gericht. Ook leek er vochtschade te zijn aan de randen van de foto, wat niet gek zou zijn voor een papiertje dat maandenlang in een niet volledig gesloten blikje aan het huis hing.
Ik deelde de foto enthousiast op Twitter en ik kreeg al snel de vraag af of ik de foto niet ondersteboven had staan. Hmm, ik draaide de foto en… Inderdaad! Ik had wel degelijk het grootste gedeelte van de beweging van de zon vastgelegd. Bovendien was er geen waterschade. De vlekken volgen natuurgebouw de vorm van de bomen en huizen aan de overkant van de straat. Dit was de horizon! Dat is beter te zien als ik de kleuren van de foto aanpas:
Een solargraph maken
Ben je enthousiast geworden en wil je ook een solargraph maken? Lees verder, ik leg het je uit! Stap 1 is het organiseren van een borrel met vrienden. Je hebt namelijk lege blikjes nodig. In principe is een blikje genoeg, maar ik heb er drie gepakt voor de zekerheid.
Snijd de blikjes voorzichtig met een stanleymes open net onder de rand aan de bovenkant. Spoel ze uit en laat het drogen. Als het droog is plak dan even die scherpe randjes van het blik af met ducttape. Om reflecties te voorkomen in het blikje heb ik de binnenkant zwartgespoten.
De volgende stap is het bouwen van een houder voor je blikjes. Ik gebruikte hiervoor hout, schroeven en tiewraps. Je kunt op de foto’s redelijk zien hoe ik dat gedaan heb. Waarschijnlijk hoeft de houder niet zo stevig te zijn als degene die ik gebouwd heb, ik heb solargraphs gezien die simpelweg met twee grote tiewraps aan een lantaarnpaal werden vastgemaakt. Het belangrijkst is dat de blikjes een half jaar lang niet bewegen.
Maak de blikjes vast aan de houder en maak met een punaise een gat aan de zijkant. Het midden is goed. De punaise kun je erin laten steken tot het moment dat je de solargraph ophangt.
Voor het installeren van het fotopapier heb je een doka nodig, ofwel een ‘donkere kamer’. Zoek hiervoor de donkerste kamer in je huis op (of werk ’s avonds). Je wilt voorkomen dat je fotopapier al belicht raakt op het moment dat je het in het blikje stopt. Mijn kamer was pikkedonker (rolluiken dicht en de kier onder de deur afgedekt), en om nog wel íets te zien heb ik in een hoek van de kamer een rood fietslampje neergelegd. Overigens gaat het verkleuren van het papier niet zó snel, je project is niet mislukt als er een beetje licht opvalt.
Haal een fotografisch papiertje uit het doosje en sluit dat meteen weer. In mijn geval moest ik het papier iets kleiner maken omdat het anders niet in het blikje past. Plaats het velletje tegen de achterkant van het blikje – natuurlijk met de fotogevoelige kant naar het gat. Als het goed is vul je met het papier het grootste gedeelte van de binnenkant van het blikje, en dat is goed! Eigenlijk moet alleen het gat níet worden afgedekt door het papier.
Tape de blikjes zorgvuldig dicht en zorg dat er een punaise in het gat zit zodat er geen licht in valt. En check in het licht nog een keer of de bovenkant van de blikjes goed dicht is. Je bent nu klaar om jouw solargraph op te hangen!
Waar hang je hem op?
Voor het beste resultaat richt je jouw solargraph op het zuiden met een vrij zicht heeft op de baan van de zon. Als je geen balkon of zonnige zuidelijke tuin hebt dan kun je natuurlijk ook een andere windrichting (behalve noord) kiezen, uiteraard vang je dan maar een deel van de baan van de zon.
Bevestig de houder stevig. Hij mag niet bewegen, ook niet door weer en wind. Ik gebruikte mijn huis.
Wanneer beginnen en stoppen?
Ieder jaar rond 21 juni – de zomerwende – maakt de zon de hoogste baan aan de hemel, rond 21 december – de winterwende – trekt zij het laagste pad. Als je de solargraph precies tussen die data ophangt dan vang je de meeste banen, maar een gedeelte van die periode kan ook een mooi resultaat opleveren. Mijn solargraph hing 2,5 maanden van 4 oktober tot 21 december.
Belangrijk is dat je de solargraph stopt na een zomer- of winterwende. Als je hem laat hangen dan zal de zon eerdere banen ‘overschrijven’, het wordt dan moeilijker om individuele banen te herkennen op de foto.
Ik heb nog 97 velletjes fotopapier over, dus ik ga een nieuwe plek zoeken en het opnieuw proberen!
Ingrediëntenlijst
- Lege blikjes (33 cl)
- Fotografisch papier (ik gebruikte fotografisch papier van Ilford, Multigrade IV RC Deluxe MGD.44M 10,5 x 14,8cm parelglans)
- Ducttape
- Hout om een houder te maken
- Schroeven
- Tiewraps om de blikjes vast te maken
- Spuitbus zwarte verf
- Punaises
Heb je vragen naar aanleiding van de instructie? Stuur mij gerust een mail.
Wil je op de hoogte blijven van mijn projecten én iedere maand sterrenkijktips ontvangen?
0 reacties