Hoe spot je planeten? Iedere avond of nacht is er wel een planeet te zien. Maar hoe vind je ze tussen al die sterren? Vijf tips om planeten te zien en herkennen.
- Planeten zijn fel
Het meest opvallende kenmerk van planeten is dat ze feller zijn dan de meeste sterren. Planeten geven zelf overigens geen licht (zoals sterren), maar weerkaatsen het zonlicht. Hoe dichterbij een planeet des te helder schijnt hij. Ook het formaat van een planeet bepaalt zijn helderheid.
Venus (vaak de ochtend- of avondster genoemd) staat dichtbij en is na de zon en de maan het helderste object aan de hemel. Mercurius kan fel zijn, maar staat vaak dichtbij de zon en is daarom niet te zien. Jupiter is helder: hij staat verder weg maar is groot. Saturnus en Mars zijn doorgaans iets minder fel, maar vallen wel op.
Uranus en Neptunus zijn de minst heldere planeten. Uranus is (op een extreem donkere plek) nét te zien met het blote oog. Voor de Neptunus heb je een verrekijker of telescoop nodig.
- Planeten ‘fonkelen’ niet
Heb je wel eens onder een fonkelende sterrenhemel gestaan? Ga dan op zoek naar de ‘sterren’ die dat juist niet doen. Die niet-fonkelende sterren zijn hoogstwaarschijnlijk planeten! Fonkelen is het effect dat sterren een beetje lijken te knipperen of van kleur lijken te veranderen (zoals bij de heldere ster Sirius).
De atmosfeer van de aarde laat sterren fonkelen. Hoog boven ons zitten warme en koude luchtlagen die (ster)licht als het ware een beetje afbuigen. Als je sterk inzoomt op een ster dan zie je een ‘dansend’ lichtstipje. Je kunt dat een beetje vergelijken met wanneer je op de bodem van een zwembad ligt en naar boven kijkt. Het plafond boven het zwembad lijkt ook te dansen door het oppervlak van het water.
Dat planeten niet of nauwelijks fonkelen komt in feite doordat ze veel dichterbij de aarde staan. Een planeet is geen oneindig klein stipje licht maar lichtgevend schijfje. Het is voor de atmosfeer veel moeilijker om zo’n schijfje te laten ‘dansen’ zoals een lichtstipje.
Onderstaande video laat dit effect zien. Het beeld van de ster (link) beweegt, wordt feller en dooft soms helemaal uit. De afbeelding van de planeet Jupiter (rechts) is relatief stabiel.
- Planeten vind je in het zuiden
Zoek je een planeet? Kijk naar het zuiden! Ook in het oosten en westen kun je planeten vinden. Maar je zult ze (in Nederland) nóóit aantreffen in het noorden.
Planeten staan allemaal in een smalle strook aan de hemel die ook wel de ecliptica heet. Dit gebied loopt aan de hemel vanuit Nederland gezien van de oostelijke horizon met een boog over het zuiden naar de westelijke horizon. Gedurende de nacht (maar ook de dag) zien we de ecliptica met daarin de hemellichamen voorbij trekken, een effect dat overigens door de draaiing van de aarde komt.
Ook de maan en de zon staan in de ecliptica. Dat alles keurig op een lijn staat komt doordat het zonnestelsel zo plat als een pizza is.
- Planeten verschijnen steeds op dezelfde plek
Heb je de helderen planeet Venus net na zonsondergang gespot? Zie je Jupiter in de loop van de avond opkomen in het oosten? Grote kans dat je de planeet de volgende avond wéér ziet op dezelfde plek. Dat maakt het spotten een stuk makkelijker!
De naam planeet is afgeleid van het Griekse woord voor ‘zwerven’ of ‘ronddolen’. Planeten bewegen namelijk aan de hemel, in tegenstelling tot de rest van de sterren die (ten opzichte van elkaar) hun positie behouden. Nu is het zwerfgedrag van planeten traag en doorgaans alleen merkbaar over de loop van maanden.
- Gebruik een app om planeten te vinden
Stel je loopt over straat en je ziet een geweldig felle en níet-fonkelende stip aan de hemel. Hoe weet je nu zeker dat het een planeet is? Gebruik een app! Richt je telefoon op de hemel en je ziet meteen of dat ene stipje nu wel of niet een planeet is en wélke planeet het is.
Gebruik Google Sky Maps voor Android-telefoons of Star Chart voor de iPhone om planeten te zien en herkennen. Eerder schreef ik al een blog over de beste apps voor sterrenkijken.
0 reacties